Kim jest szczur?

Wysłany: Pią 14:43, 30 Mar 2007 Temat postu: Kim jest szczur?

Gryzonie to zwierzęta o małej lub średniej wielkości. Charakteryzuje je futerko składające się ze sztywnych włosów i pyszczek nie ukształtowany w ryjek (w przeciwieństwie np. do kreta {rząd Owadożerne (Insectivora)}, którego futerko daje w dotyku wrażenie aksamitu, a pyszczek do typowy ryjek).

Najbardziej charakterystyczną cechą gryzoni jest niezupełne uzębienie (brak kłów) oraz siekacze rosnące przez całe życie. Zęby trzonowe mają korony z szeroką powierzchnią żującą. Uzębienie składa się z reguły z jednego siekacza w każdej połówce szczęki i różnej liczby zębów przedtrzonowych i trzonowych. Z powodu braku kłów, w szczęce zarówno dolnej jak i górnej, występuje przerwa między siekaczami a trzonowcami tzw. diastema.

Gryzonie są na ogół zwierzętami nocnymi. Mieszkają albo w wygrzebanych w ziemi norach, albo budują gniazda naziemne lub na drzewach. Żywią się przede wszystkim pokarmem roślinnym, powodując niekiedy szkody na polach uprawnych i lasach. Niektóre gatunki odżywiają się też pokarmem zwierzęcym.

Rząd gryzoni jest najbogatszy w gatunki w obrębie gromady ssaków, jest ich ok. 3000. Zamieszkują wszystkie kontynenty i wszelkie środowiska. Nie występują jedynie w okolicach podbiegunowych. Można je spotkać zarówno na nizinach, jak i w górach. Żyją w okolicach obfitujących w wodę i na pustyniach. Są bardzo zróżnicowane zarówno pod względem budowy ciała, jak i trybu życia.

Jak żyją szczury

Biegają, skaczą, wspinają się, kopią nory i tunele, konstruują gniazda wśród traw, gałęzi drzew, w dziuplach; pływają, nurkują oraz szybują ("latają"). Niektóre gromadzą zapasy na zimę. Wiele z nich zapada w sen zimowy albo letni.

Żyją jako samotniki, w rodzinach lub gromadach. Cechuje je ogromna rozrodczość - młode licznie rodzą się do kilku razy w roku. Związane jest to z szybkim dojrzewaniem płciowym i krótką ciążą. Wszystkie, prawie bez trudności, przystosowują się do różnych warunków środowiskowych i różnorodnych form pożywienia.

Niektóre gatunki gryzoni (szczury) mogą być szczególnie niebezpieczne ponieważ przenoszą wiele chorób zakaźnych (np. dżuma i wścieklizna) i zoonoz, czyli chorób odzwierzęcych (np. włosień spiralny), groźnych dla ludzi jak i innych zwierząt. Szczury potrafią wygryzać dziury w betonowych ściankach, przegryzać kable, a nawet zaatakować domowe zwierzęta.

Cechy szczurów

1. Zmysły

WZROK

Umiarkowany, złe widzenie przestrzenne w związku z bardzo dużym rozstawem oczu.

SŁUCH

Wspaniały, zdolność słyszenia ultradźwięków.

WĘCH

Bardzo dobry, pożywienie rozpoznawane prawie wyłącznie za pomocą nosa; węch służy także do rozpoznawania innych stworzeń (opiekuna, osobników tego samego gatunku).

SMAK

Dobry.

DOTYK

Bardzo dobry, zarówno za pomocą dłoni, jaki i włosków czuciowych, szczury nie mają problemów z orientacją nawet w całkowitej ciemności lub po oślepnięciu.

WYDAWANIE DŹWIĘKÓW

Dźwięki dla ludzi rzadko słyszalne, najczęściej w paśmie ultradźwiękowym (służą do orientacji w terenie, działając na zasadzie sonaru); młode "świergoczą", gdy poczują w gnieździe matkę; młode delikatnie poruszone popiskują; po usamodzielnieniu się szczur przestraszony lub broniący się wydaje z siebie głośny pisk; siłując się lub walcząc ze złością "pokrzykuje"; a zapędzony w kąt szczur wędrowny atakuje, wydając gwałtowny okrzyk bojowy.

2. Budowa ciała i umiejętności szczura

OCZY

Duże, wrażliwe na światło, szeroko rozstawione.

PYSZCZEK

Długi i wąski, dostosowany do penetrowania, zaopatrzony w długie włoski czuciowe.

USZY

Prawie bez owłosienia, nastawiające się lekko w kierunku dobiegającego dźwięku.

DŁONIE

Cztery palce (kciuk nie wykształcony) z krótkimi, spiczastymi pazurami, znakomicie nadają się do chwytania, dotykania, grzebania i pielęgnacji ciała.

STOPY

Pięć palców z równymi krótkimi i ostrymi pazurami; bardzo ruchomy staw skokowy.

OGON

Długi, pokryty łuskami układającymi się w pierścienie oraz rzadką krótką, sztywną sierścią; może służyć do zaczepiania się wokół gałęzi, lin, dzięki czemu służy jako podpora przy wspinaniu się; w czasie biegu i podczas wspinania pomaga w utrzymaniu równowagi.

SIERŚĆ

U młodych osobników bardziej wełnista, u dorosłych mniej, ze względu na długi włos rdzeniowy, w wyglądu trochę skołtuniona; utrzymywana w nienagannej czystości.

UZĘBIENIE

Dwie pary siekaczy w górnej i dolnej szczęce przekształcone w rodzaj ostrego dłuta, za nimi duża przerwa aż do zębów trzonowych; siekacze pozbawione są korzeni i rosną przez całe życie, jednak dzięki gryzieniu właściwego pokarmu ścierają się do odpowiedniej długości.

BUDOWA CIAŁA

Klinowata, "wciskająca się" wszędzie głowa, ciało masywne, ale sprężyste i bardzo ruchliwe.

UMIEJĘTNOŚCI

Znakomicie biegają, wspinają się, kopią i pływają, gorzej zwieszają się i nurkują.

3. Kilka ciekawostek

Mocną stroną szczurów jest ich wszechstronność. Normalnym sposobem poruszania się jest dla nich ostrożnie chodzenie lub, jeśli sytuacja tego wymaga, niezbyt szybki bieg. W czasie spokojnego biegu łapki są stawiane naprzemianlegle, podobnie jak to można zaobserwować u psa. Nawet w sytuacji największego zagrożenia nie są w stanie osiągnąć dużej szybkości, tak że ich naturalni wrogowie na otwartej przestrzeni doganiają je bez trudu. Dodatkową przeszkodą w złapaniu szczura jest to, że najchętniej poruszają się one w okolicy dobrze sobie znanej, obfitującej w łatwo dostępne kryjówki. Zdarzają się jednak sytuacje, w których szczur zostaje odcięty od bezpiecznego schronienia, zagnany w miejsce, z którego nie ma ucieczki. Wtedy odwraca się frontem do napastnika i z dość głośnym, charakterystycznym piskiem atakuje wroga (nie zwracając uwagi na jego wielkość). Taka postawa daje szczurowi szansę, bo goniące zwierze bywa zaskoczone gwałtowną zmianą sytuacji, tym bardziej, że szczurzy atak jest wymierzony w oczy napastnika. Wystarczy moment zawahania i po szczurze nie ma śladu. Dorosły szczur nie jest dla swoich prześladowców łatwym kąskiem. W bezpośrednim starciu, walczy zajadle, co w połączeniu z dużą zwinnością, tworzy z niego groźnego przeciwnika.

Zarówno szczury śniade, jak i wędrowne, bez najmniejszego uszczerbku dla zdrowia wykonują skoki na kamienną podłogę z wysokości 5-6 metrów, a na miękką ziemię obserwowano skoki z 10 metrów (wysokość 3 pięter!). Zasięg skoku w dal nie przekracza zwykle 50 cm, jednakże opisywano przypadki przeskakiwania z balkonu na balkon znajdujący się w dwukrotnie większej odległości. O ile nie zachodzi taka potrzeba, szczury nie skaczą, lecz przechodzą, wykorzystując wszystkie nierówności pozwalające na zaczepienie pazurów. Mają wspaniałe wyczucie równowagi, co pozwala im przechodzić po cienkich listwach czy linach. W utrzymaniu równowagi bardzo pomocny jest ogon, który w zależności od potrzeby służy do podpierania lub, podobnie jak tyczka w rękach linoskoczka, do łagodnego przenoszenia środka ciężkości. Równie dobrze radzą sobie szczury tam, gdzie trzeba poruszać się na zasadzie zapierania o blisko położone ściany. Nie stanowi dla nich problemu wejście dość wysoko po pozornie gładkiej ścianie budynku w sytuacji, gdy jest kilka centymetrów luzu pomiędzy murem, a rynną. Tę samą technikę stosują wędrując pionowymi rurami kanalizacyjnymi o niewielkiej średnicy. Oba gatunki bardzo dobrze, choć niezbyt szybko pływają i nurkują, co umożliwia dostawanie się do pomieszczeń zamkniętych syfonami kanalizacyjnymi.

Szczury mają umiejętność przeciskania się przez bardzo małe otwory. Warunkiem jest przepchnięcie głowy, jeśli to się uda, to szczur poradzi sobie z resztą ciała. Inaczej ma się sprawa, gdy szczur ma do sforsowania dłuższy odcinek o takiej samej średnicy, na przykład rury czy drenu. Średniej wielkości szczur poradzi sobie bez większych problemów z przejściem przez siatkę o otworach 2x2 cm.

Zbyt mały otwór nie stanowi na ogół dla szczurów problemu, gdyż są one w stanie przegryźć niemal wszystko. Jeśli jest punkt zaczepienia, przegryzają bez trudu drewno, gips, suszoną glinę, niezbyt grube warstwy betonu, a także blachę ołowianą i cynkową. Jedyną szansą na zabezpieczenie się jest tworzenie gładkich powierzchni tak, aby gryzonie nie miały punktu zaczepienia.

Oba gatunki szczurów bardzo sprawnie wykopują nory w ziemi . Przednimi łapkami wydrapują dziurę w podłożu, a gromadzący się pod brzuchem materiał przerzucają do tyłu gwałtownymi wyrzutami tylnych kończyn.

Szczury żyją gromadnie, tworząc na zajmowanym przez siebie terenie kolonie składające się ze spokrewnionych ze sobą osobników. Kolonia ma ograniczony zasięg terytorialny, obejmujący miejsca zakładania gniazd i żerowiska. Jest to o tyle istotne, że głównym czynnikiem identyfikującym członków nawet dużego stada jest zapach. Szczur zabrany ze stada i pozbawiony naturalnego zapachu zostanie przez członków kolonii zaatakowany i przepędzony, a w skrajnym przypadku zagryziony. Miejsce założenie kolonii powinno spełniać dwa podstawowe warunki: posiadać wystarczającą liczbę kryjówek dających poczucie bezpieczeństwa oraz odpowiednią ilość pożywienia, pozwalającą na wyżywienie wszystkich osobników. Liczba zwierząt w koloni zależy od panujących w niej warunków. Jeśli jest wystarczająca ilość miejsca i pożywienia, następuje zwiększenie populacji, samice częściej zachodzą w ciążę, wzrasta również waga poszczególnych osobników. W sytuacji przeciwnej brak pokarmu powoduje zmniejszenie ilości miotów, a także młodych w poszczególnych miotach. Odpowiedzią na gwałtowne pogorszenie się warunków bytowych jest zjawisko kanibalizmu. Samice zjadają swoje potomstwo. Dotyczy to szczurów źle żywionych lub znajdujących się w stanie dużego przegęszczenia. Kanibalizm występuje też, jeśli młode jest chore, upośledzone, niezdolne do samodzielnego życia w dorosłości.